Tuval Üzerine Yağlıboya
Adnan Bey'in Tabloları, Resim Sanatının Biçimsel Özellikleri
Şiirlerle Şenlendik - 37. Bölüm
ŞİİRLERLE ŞENLENDİK - 37. BÖLÜM "Şiirlerle Şenlendik" adlı yazı dizimizin 37. bölümünü siz ziyaretçilerimize sunmanın kıvancını yaşıyoruz! kosektas.net Şair Dr. Salim ÇELEBİ 27 Kasım 2015, Cuma Şiirlerle Şenlendik, 37 - Anadolu -II 1960'lı yıllara değin, genellikle; az, çorak ve yetersiz toprakta, sadece aileye yetecek kadar tarım yapıldığı için, kapalı bir toplum yapısı vardı Anadolu halkının. Günümüzde bile hâlâ dağ köylerinde aynı yapı devam etmektedir. İhtiyaçlar, mübadele ile (değiş-tokuş) gideriliyordu: Üretilenle, üretilemeyenin değiştirilmesi. ( Çocukluğumda, 3 yumurta ile 250 gram helva; bir urup buğdayla, 1 kilo bisküvi; 250 gram yünle, 1 kilo zeytin alıyorduk...) Nüfusun ezici çoğunluğu köylerde yaşıyordu, jandarma ve mültezim, korkulu rüyasıydı halkın. Ekonominin motor gücü zorunlu olarak devletti; sermaye belirli ellerde birikmemişti henüz; burjuva sınıfı gelişememişti. Temel üretim aracı "toprak" olduğu için; üretim ilişkisi de feodal düzeyde idi: Ağa-maraba ilişkisi. Günümüzde, 12 Milyon işçi var ülkemizde. Bunların, sadece 1 Milyonu sendikalı. Niye? Niye sendikalı işçi sayısı bu kadar düşük? Burjuvazinin oluşamadığı bir ülkede, işçilerin yeterince örgütlenmesi beklenebilir mi? Sadece, sermayesi nedeniyle üretim araçlarına sahip bireyler burjuva sayılabilir mi? Aradan 50 yıl geçmiş de olsa, köylerden büyük kentlere göçmüş de olsak, üretim biçimimiz değişmiş de olsa; sosyal ilişkilerimiz yeterince değişmedi henüz. İşte bu yüzden, evleneceğimiz kişiyi büyüklerimiz belirliyor; işte bu yüzden, apartmandaki dairemizde tavuk beslemeye çalışıyoruz... Yazdıkları şiirlerde, Âşık Veysel'in sadık yâri ile Nâzımın anası aynı noktada; temel üretim aracında buluşur: Toprak. Her birimizin son adresi. YALNAYAK Kafamızda güneş ateş bir sarık. Arık toprak çıplak ayaklarımıza çarık. İhtiyar katırından daha ölü bir köylü yanımızda, yanımızda değil yanan kanımızda. Omuz yamçısız bilek kamçısız atsız, arabasız jandarmasız, ayı ini köyler balçık kasabalar kel dağlar aştık, İşte biz o diyarı böyle dolaştık! Hasta öküzlerin yaşlı gözlerinde dinledik taşlı tarlaların sesini. Gördük ki vermiyor toprak altın başaklı nefesini kara sapanlara! Rüyada gezer gibi gezmedik Hayır, bir çöplükten bir çöplüğe ulaştık. İşte biz bu diyarı böyle dolaştık. Biz biliriz o memleket neye hasret çeker. Bu hasret bir materyalist kafası kadar çizgileşmiştir, bu hasrette madde var madde!
Basık suratı asık evler köstebek yolu sokakların üstünde vermiş kafa kafaya. Cin gözlü güvercin sözlü abani sarıklılar dükkânlara bağdaşmış Yarık tabanı çarıklılar önlerinde. Yarma bir jandarma tarlada zina eden bir çifti sürür. Kahvede piri mugan dede sulanırken çırağa "Lâhavle ve lâ" çekip derin derin bu geçenlerin suratına tükürür. İşte şu ekşimiş uyku kokan çömlek gibi şehrin kara sevdası değil öyle romantik, onun ruhunun iki kıvrak kelimelik hasreti var: BUHAR ELEKTRİK!
Kör değilseniz eğer görürsünüz ki şu toprak yüzlü rençper Kafkastan arta kalan kalbur göğüslü oğlu kel başlarında mültezimin tırnakları oyulu, kızıyla karısıyla kağnısıyla son karış toprağına sarılmak, ölse de burda onlarla ölmek burda onlarla gömülmek istiyor.
Dağların tarlaların özlediği, arzulu bir kadın gibi şehvetle gözlediği, her tırnağında 1000 manda kuvveti demirleşen ve su çalkalar gibi toprağı eşen ruhu buhar makinalar!
Ey cam karınları sarı nargileler gibi horuldayan, ey üç atlı yaylısının içinden sağır burunsuz kör köylülere Pierre Loti ahı çekip geçen ağzı gemli eli kalemli efendiler! Tatlı maval dinlemekten gayrı usandık. Artık hepinizin kafasına şu daaaaaank desin: Köylünün toprağa hasreti var, toprağın hasreti makinalar!
|
Stefano d’Anna’nın, “Size öğretilen ve anlatılan dünyanın, anlatıldığı gibi olduğunu söyleyenler sadece anlatanlardır. Korkmanız, çekinmeniz, endişe etmeniz gerektiği söylenen her şey, bu betimlemenin pençesindeki insanların fikirleridir. Oysa bunlar olumsuz duygulardır ve hiçbiri dünyaya geldiği hâliyle insanın mayasında olan hisler değillerdir. İnsan korkusuz doğar. Korku, zorla öğretilir,” diye betimlediği korku imparatorluğunun kollarında yabancılaşan insan(lık) tablosu Munc’un resmettiği ‘Çığlık’tan başka bir şey değildir…
Savaşla, yıkımla, yoksullukla, kan ve gözyaşıyla beslenen karanlık ‘Çığlık’ tablosunda insan(lık)ın umudu yine insan(lık)a ait devrimci sanatta ve isyandadır.
Çünkü yaratıcı sanat, savaş yıkıcılığına karşı duran; durmakla kalmayıp iyi, güzel ve doğrunun önünü açan bir dinamiktir. Tıpkı Ingeborg Bachmann’ın ifadesindeki üzere: “Bir gün gelecek, insanların siyah ama altın gibi parlayan gözleri olacak; onlar, güzelliği görecekler, pisliklerden arınmış ve tüm yüklerden kurtulmuş olacaklar, havalara yükselecekler, suların dibine inecekler, sıkıntılarını ve ellerinin nasır bağlamış olduğunu unutacaklar. Bir gün gelecek, insanlar özgür olacaklar, bütün insanlar özgür kalacaklar, kendi özgürlük kavramları karşısında da özgür olacaklar. Bu, daha büyük bir özgürlük olacak, ölçüsüz olacak, bütün bir yaşam boyunca sürecektir…”
Sözü edilen özgürlüğün yaratılmasında barış için savaşan devrimci sanatın rolü büyük olacaktır…
“Nasıl” mı? Gayet basit: Sanat, insan(lık)ı hakikâte ulaştırır. Onunla gerçekleri tanır, tanımlar ve tahayyül ederek, harekete geçeriz.
Onun görevi, kopya etmek değil, ifade ederek, yol açmaktır.
Michel Foucault kaygılarını, “Beni şaşırtan, toplumumuzda sanatın bireylere ya da hayata değil de yalnızca nesnelere ilişkin bir şey durumuna gelmesi,” diye dillendirirken; Louis Aragon da ekler: “Yeni sanat, aynı zamanda hem ağacı hem ormanı gösteren, onları neden gösterdiğini bilen, ‘sanat sanat içindir’den mümkün olduğunca uzak, insana yardımcı olmak, yaşam yolunu aydınlatmak tutkusu içinde olan, yaşam yolunun anlamını da hesaba katan ve bu yolculuğun öncülüğünü yapan kaçınılmaz, zorunlu bir yeni gerçekçiliktir”!
Evet devrimci sanat yalnızca kendisine verilenle değil, verilmiş olanın imgelemiyle de yaratır dünyasını. İmgelem yetisi, dolayısıyla soyutlama edimi olmadan, nitelikli bir geçmiş, bugün ve kendine özgü bir kültür yaratamaz devrimci sanat…
Ancak şu da unutulmamalı: Sanatçı, diğer insanların ne istediğini fark edip, bu talebi karşılamaya çalıştığı anda, sanatçı olmaktan çıkar. Sıkıcı veya eğlenceli bir esnaf, dürüst veya sahtekâr bir ticaret insanı olur…
Temel DEMİRER