Amerikalı oyun yazarı “Arthur Miller” tarafından 1953 yılında yazılan “Cadı Kazanı”, 1692 yılındaki “Salem Cadı Duruşmaları”ndaki olayları araştıran tarihi bir dramadır. Miller, Amerika'daki, 1940'lı yılların sonunda başlayıp 1950'li yılların sonuna değin süren, “McCarthycilik Dönemi”ni teşhir etmek için Salem Cadı Duruşmaları’nın kirli ortamını kullanır, 1950'lerdeki kitlesel histerinin tehlikeleri ve masum hayatların yok edilmesi konusunda uyarıcı ip uçları verir.
Cadı Kazanı, Massachusetts Eyalei'nin
Salem kasabasında, bir grup genç kızın bir ormanda, toplum tarafından büyücülük olarak algılanan bir şeyi dans eşliğinde yaparken yakalanmasını konu alıyor. Cezalandırılmaktan korkan kızlar, kimi kasaba sakinlerini büyücülük yapmakla suçlamaya başlarlar ve bu da çılgınca suçlamalara ve tutuklamalara yol açar.
Örneğin, saygın bir çiftçi olan John Proctor, eşi Elizabeth'in cadılık yaptığı gerekçesiyle suçlanmasından histeriye kapılır. Ne ki sonunda kendisi de cadılık yapmakla suçlanır, kızların yalanlarını ifşa etme girişimlerine rağmen, suçlu bulunarak ölüm cezasına çarptırılır.
Oyun, kitlesel histeri, korkunun gücü, gerçeğin önemi ve kontrolsüz otoritenin yaratacağı kaos temaları araştırıyor. Karakterlerin karşılaştığı ahlaki ikilemleri ve cadı yargılamalarının toplum üzerindeki yıkıcı etkilerini canlı bir şekilde tasvir ediyor.
Cadı Kazanı, genellikle bireylerin yeterli kanıt olmadan komünist olmakla suçlandığı Amerika Birleşik Devletleri'ndeki McCarthycilik Döneminin bir alegorisi olarak görülüyor. Miller, cadı ve McCarthy davalarını, o dönemde Amerikan toplumuna hakim olan korku ve şüphe iklimini eleştirmek için bir metafor olarak kullanıyor.
Oyunun kilit karakterlerinden biri olan John Proctor, bireysel vicdanın ve adaletsizliğe karşı duruşun sembolü olarak hizmet veriyor. Yalan yanlış itiraflarda bulunmayı reddetmesi ve gerçeği ortaya çıkarma çabası, yaklaşmakta olan tehlike karşısında bile ahlaki bütünlüğün önemini vurguluyor.
Oyun aynı zamanda kitlesel histeri temasını ve bunun masum hayatların yok olmasına nasıl yol açabileceği temalarını da irdeliyor. Kızların ilk suçlamaları kasaba halkı arasında zincirleme bir korku ve paranoya reaksiyonuna neden oluyor ve bu durum herkeste herkesin delil olmadan suçlanabileceği endişesi yaratıyor.
Dahası Miller, kontrolsüz otoritenin ve adalet sisteminin manipülasyonunun tehlikelerini tasvir ediyor. Yargıçların sahte tanıklıkları teşvik etmeleri, yargıyla çelişen kanıtları göz ardı etmeleri, mahkeme sistemini yozlaşmıştır. Adalet sistemine yönelik bu eleştiri, gücün kötüye kullanılması ve yasal sürecin önemi hakkında çoğu soruları gündeme getiriyor.
Genel olarak Cadı Kazanı, her çağda geçerli olan temaları araştıran güçlü ve düşündürücü bir kurgu. Kitlesel histerinin sonuçlarının, bireysel bütünlüğün ve gerçeğin öneminin yankı uyandıran tasviri, Cadı Kazanı’nı vazgeçilmez bir edebiyat eseri haline getiriyor.
Britannica l English Literature
New York; Orhan Veli, Lasse Söderberg; Ferice Bacı, Omar Emmi ve Çukur
 Kapadokya ♦ Resim sanatçısı Özgür YALIM tarafından çizilmiş bir resim |
 26 Ocak 2014, Pazar Sekiz milyonun üzerindeki nüfusunu 800 km kare alanda barındıran New York, kelimenin tam anlamıyla bir göçmen kenti. Burada yaşayan her üç kişiden biri ABD dışında bir ülkede doğmuş. Aksanlı İngilizce konuşmayanlar garipseniyor adeta. Kentte İngilizce’nin yanı sıra İspanyolca, China Town (Çin Mahallesi)`da Çince, Little Italy (Küçük İtalya)`da da İtalyanca konuşuluyor. Kent beş bölgeye ayrılmış; Manhattan, Brooklyn, Queens, Bronx, Staten Island. Özgürlük Abidesi´ne, Empire State Binası´na, Central Park`a ve de Times Square´a hayran kalmamak elde değil. Modern Sanat Müzesi, Guggenheim Müzesi ile Modern Tarih Müzesi gezilip görülmeye değer diğer mekanlar. Gökdelenleri, caddeleri, lokantaları, alışveriş merkezleri ve insanlarıyla, New York’un neresini gezerseniz gezin kendinizi bambaşka bir atmosferde buluyorsunuz. Kimileri New York’u her ne kadar uyuşturucu ve mafya batağı, işsizler ve evsizler yatağı olarak lanse etseler de, bunlar New York’un onlarca çehresinden sadece birkaçı. Zülal Kalkandelen, „New York’u Yaşamak“ (Remzi Yayınları I/2003, ISBN: 9751409063, 182 sayfa) adlı kitabında, New York´un büyüleyici görüntüsünü ve bu görüntünün ardında yatan gerçekleri, ilginçlikleri, iyi ve kötü yönleriyle anlatıyor. Gezi rehberi niteliğindeki bu kitap, New York`u ilk kez ziyaret edecekler ya da ziyaret etmeden de olsa kenti tanımak isteyenlere kent hakkında yeterince bilgi veriyor. Ülkemizde tamirat amacıyla açılıp hiçbir önlem alınmadan gelişigüzel bırakılmış çukurlara düşüp hayatını kaybedenlerin sayısı kaçtır, kaçının ardından kim ne yazdı, ne dedi, bilemeyiz, ancak Omar Emmi`nin ardından eşi Ferice Bacı`nın yaktığı, Hüseyin Seyfi öğretmenin de kaleme aldığı bir ağıt var ki, okurken içi kopuyor insanın. Musikişinas Veli Bey`in oğlu Orhan Veli (1914 – 1950) de, bir haftalığına gittiği Ankara`da, bir gece, tamirat için kazılmış bir çukura düşerek yaralanmış, İstanbul`a döndükten birkaç gün sonra birdenbire fenalaşmış ve kaldırıldığı hastanede beyin kanamasından ölmüş. Türk Şiiri`ne yepyeni bir hava getirmiş olan seçkin bir şairin genç yaşta ölümü tüm dostlarını derin bir üzüntüye boğmuş, Rumelihisarı Mezarlığı`nda onu toprağa verirken ne söyleyeceğini bilmeyen sanatçı dostları, üzüntü ve sevgilerini çeşitli şekilde dile getirmişler. İşte onlardan bir örnek; İsveçli şair Lasse Söderberg`in „Orhan Veli`yi Düşünüyorum“ başlıklı şiirinden, bazı mısralar: Her gece bir gündüzün içine akar. Orhan Veli’yi de, Ferice Yılmaz’ı da, eşi Ömer Yılmaz’ı da saygıyla anıyoruz! kosektas.net Bilgi: 28 Mart 2006 tarihinde New York'ta gerçekleştirdiğimiz bir güncellemenin sunu yazısıdır. |
Yorumlar - Yorum Yaz
Köylünün yaşantısının, görünmez güçlere, efsanelere, mucizelere, mezheplere, tarikatlara, cemaatlara, kadere, uğura, muskaya ve hurafelere dayalı, akıl ve bilimsellikten uzak, körinançlar bütünü halindeki safsatalardan
Türk köylüsü, asırlarca ihmal edilmiş ve ona en ufak hizmet bile sunulmamıştır. Aslında Türk köylüsü zeki ve yaratıcı bir özelliğe sahiptir. Ancak, ne yazık ki, Türk köylüsünün bu özelliği, Osmanlı döneminde, değerlendirilememiştir.
Osmanlılar, Türk köylüsüne hizmet götürecekleri yerde, Arap – İslam ideolojisinin, kültür ve uygarlığının etki alanını daha da genişletmeye çalışmıştır.
Asırlardır köylülerimiz, vergi almaya, düşmana karşı savaş alanında kaynak olarak kullanılmaya yönelik canlı bir araçtı. Mutlu olmak şöyle dursun, insanca yaşamaktan uzak, köle gibi kullanılmak ve öyle yaşamak, köylülerimizin ve halkımızın değişmeyan kaderiydi. Dinsel yorumcu ve kadercilere göre, sanki Allah, onlara, ölünceye dek, hep köle gibi bir yaşam biçimi çizmişti. Zavallı köylülerimize ve halkımıza bu anlayış ve yanlışlar Allah buyruğu olarak gösteriliyordu. Bu buyruk köylülerimize özel olarak Allah tarafından gönderilmiş bir “ilm-i ilahi” olarak kabul ettirilmiş ve köylüler, ölüm ötesi –öbür dünya- ahiret yaşamının mutluluğu ile aldatılagelmişlerdir.
Köy Enstitüleri yüksek bölümüyle, yirmi bin öğretmeniyle, yetiştirdiği yazar, şair ve sanatçıları ile Türkiye’nin geleceği çok parlak gözüküyordu. Bu etkinlikle, tüm Türkiye’nin eğitimi – öğretimi Köy Enstitüleri eğitim metoduna dönüştürülecekti.
Batı tarihinde Fransa’da uygulandığı gibi, ne acıdır ki, Türk köylüsü ve halkına da uygulanmış olarak değerlendirilen Obskürantizm ve Obstrüksiyon olayı, yani köylünün ve halkın toplumsal gelişmesini engelleme yolu ile devleti daha rahat yönetme düşüncesi, Osmanlı döneminde de yaşanmıştır.
1950 DP (Demokratik Parti) döneminde de, aynı anlayış uygulanmaya konmuştur. Çünkü Köy Enstitüleri‘ni kapatmak, Obskürantizm ve Obstrüksiyon olayının ta kendisidir. Bu uygulama ile köylünün bilinçlenmesi önlenmek isteniyordu.
Köy Enstitüleri’nin etkinliği ile uyanan köylüler, kendi öz haklarına sahip çıkmaya, toprak ağaları ve köylüyü sömürmeye alışmış egemen sınıf ve devlet yöneticilerinin rahatı ve mutluluğu bozulmaya başlayınca, mutlu ve egemen kesim, Köy Enstitüleri’ne karşı cephe oluşturmuşlardır.
Köy Enstitüleri’ni kapatmak için çeşitli iftira ve entrikalar oluşturulmuştur. DP’li bir milletvekilinin Konya ilinin Durlas köyü halkına yaptığı konuşma şu şekildedir:
“Köy Enstitüleri’nde kız ve erkek öğrenciler birlikte eğitim görüyorlar. Bu nedenle, kız erkek birlikteliğinden dolayı, fuhuş olayı yaşanmaya başlanmıştır. Biz, DP iktidarı olarak, Köy Enstitüleri’nde okuyan kızlarınızı erkeklerden ayırdık. Onları Kızılçullu Köy Enstitüsü’nde topladık. Böylece kızlarınızın namusunu kurtardık.”
DP iktidarı, Köy Enstitüleri’nin kapatılışıyla birlikte; 1932 yılından itibaren Türkçe okunmaya başlayan ezanın yeniden Arapça okunmasını sağlayarak, Arap kültür ve uygarlığına yeniden dönüşün yolunu açmış, böylece Türk köylüsü ve halkının uyanışı önlenmeye çalışmış ve bunda da başarılı olmuştur.
Musa Kâzım Yalım,
1950 - 1951 Hasanoğlan Köy Enstitüsü Mezunu.
05. Ocak 2011