Mehmet Ruhi Su, 1912 yılında Van'da doğdu.
Memur olarak çalışan babasının tayini nedeniyle çocukluğunun büyük bir
bölümünü burada geçirdi. Genç yaşlarda babasını ve kısa zaman sonra da
annesini kaybetti.
Gençlik yıllarını yanlarına verildiği yoksul bir aile ve daha sonra
da öksüzler yurdunda geçirdi. Bir ara İstanbul'da askeri okullarda
okudu, ancak müzik sevgisi onu yeni arayışlara itti.
Adana Öğretmen Okulu'nda okurken, Ankara'ya Müzik Öğretmen Okulu'na
(Musiki Muallim Mektebi) girmeyi başardı.1942`de Ankara Devlet
Konservatuarını`nın Şan bölümünü bitirdi. Aynı yıllarda sırasıyla Ankara
Cebeci İkinci Ortaokulu`nda sonra Hasanoğlan Köy Enstitüsü`nde müzik
öğretmenliği yaptı.
Cumhurbaşkanlığı Orkestrası’na seçildi, konservatuarın opera
bölümünde de okudu ve daha sonra da Devlet Operası'nda çalıştı. Devlet
Operası sanatçısı olarak, Bastien Bastienne, Satılmış Nişanlı, Madame
Butterfly, Fidelio, Tosca, Yarasa, Aşk iksiri, Rigoletto, Figaro'nun
Düğünü, Maskeli Balo ve Konsolos gibi operalarda rol aldı.
Ankara Radyosu`nda 15 günde bir yayınlanan türkü programları düzenledi;
Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi`nde büyük bir koro oluşturdu. Aldığı
klasik batı müziği eğitimi türkülerinin yorum ve icrasına yaklaşımının
kurumsal temelini oluşturdu.
Ruhi Su, 1952-1957 yılları
arasında 1951 Türkiye Komünist Partisi (TKP) tevkifatı dolayısı ile
hapis yattı. 1960'ta İstanbul'da Taksim Belediye Gazinosu'nda sahneye
çıkan Ruhi Su, bir yandan da halk türkülerini kaydedip, arşivleme
görevini üstlendi. Bu arada radyoda da 'Basbariton Ruhi Su Türküler
Söylüyor' anonsuyla sunulan bir radyo programı yaptı. Bu programlardan
birinde söylediği "Serdari Halimiz Böyle N'olacak? Kısa çöp uzundan
hakkın alacak" türküsü nedeniyle radyodaki işine son verildi.
Söylediği türkülerdeki siyasi vurgular yüzünden aleyhinde kampanyalar
başlatılan ve işini kaybeden sanatçı, türküleri derleyip, yeniden
yorumlama işine kendi başına devam etti. 1975'te Dostlar Korosu’nu
kurdu. 1978'den sonra ürettiği kasetlerle halk müziğinin,
yaygınlaşmasına büyük katkıda bulundu.
Ruhi Su, 12 Eylül
yönetiminin engellemeleri yüzünden yurtdışında tedavi şansı bulamadı ve
20 Eylül 1985'te öldü. Mezarı İstanbul Zincirlikuyu'dadır. Ruhi Su'nun
cenaze törenine binlerce kişi katıldı ve cenaze 12 Eylül döneminin ilk
büyük kitle gösterisi haline dönüştü. Cenazede gözaltına alınan 163
kişi İstanbul siyasi şubede 15 gün süreyle gözaltında tutuldu.
Kendisi Alevi Deyişlerini okumuş, Pir Sultan'ın, Hatayi'nin ve diğer
ozanların deyişlerini yorumlamıştır. Nazım Hikmet'in şiirlerini ilk
besteleyenlerdendir. 1954'te hapisteyken söylediği Mahsusmahal adlı
türküsüyle ünlendi.
Ruhi Su, ölümüne kadar 16 tane 45'lik plak,
11 uzunçalar çıkardı. Ölümünden sonra kurulan Ruhi Su Kültür ve Sanat
Vakfı aracılığıyla eşi Sıdıka Su (ölümü-18 Ekim 2006) ve oğlu Ilgın Su
özel arşivlerdeki ses kayıtlarından yararlanarak plak, kaset ve CD
üretimini sürdürdüler. Vakfın merkezi Beyoğlu, İstanbul'da. (EÜ)