Köşektaş'ta altına bakmadık taş bırakmadık!

Celalettin Ölgün

DELİOĞLANLI

Dündar, Özdemir, Çelik, Yalım, Özbek, Şimşek, Antike ve Gören soyadını taşıyan ailelerden oluşur.

Bu soyadı taşıyan aile gurubundan köye ilk yerleşen Deli İbrahim’dir. Köşektaş’a ilk yerleşen Deli İbrahim’in Kızılağıl köyünün Kanat yaylası mevkisine gelip geçen göç kervanlarından terk edilmiş bir çocukken yöre halkı tarafından bulunup büyütüldüğü, geçimsizliği, ahlaksız davranışları nedeniyle evlendirildiği dul kadınla birlikte kovulduğu anlatılır. Çevredeki en verimli, sulak yerlerin hep yerleşimlerle dolduğu, arazilerin ekip sürülmeye başlandığı o günlerde, boş olan Körçeşme, Ortaçeşme, Göllüpınar, Uçkuyu, Avurtluk, Gökçehüyük gibi sulak, bitek  yerleri ele geçirme, buraları yurt tutma amacıyla da buraya yerleşmiş olabilir.  

Köyün ilk kurucusu olduğundan Herikli  Cemaatine bağlı oldukları varsayılsa da Kızılağıl Köyünde de bir kolu olan  ve Nevşehir, Gülşehir çevresinde yaygın olarak yerleşmiş “ Deliler / Deller” cemaatine ya da Anadolu’da yaygın  yerleşik “Deliimmetli cemaatine mensup olabilirler. Deliler- Deller ve Deliimmetli cemaatleri de de Boynuinceli aşiretine bağlıdır ve dolayısı ile Herikli cemaati ile akrabadır.

Delioğlanlı aile gurubu aynı zamanda “Deliimmetliler” olarak anılmaktadır.

DELİLER/ DELLER

Mahalli İskanda; “Kayseriyye, Adana, Karaman, Akasaray, Ankara, Aydın, Kütahya, halep, Hacıbektaş ve Günyüzü Kazaları ve Kırşehri( Kırşehri Sancağı), Arabsun Kazası (Niğde Sancağı), Danişmendli Kazası (Karahisar-ı Sahip sanacağı), İzmir(Sığla Sanacağı), Bozulus Kazası(Konya Sancağı), Tercan, Kelkit Kazaları (Erzurum Sancağı), Anamur, Ermenek ve Karataş Kazaları(İçel Sancağı)” na yerleştirilen “Türkmen Taifesinden Deliler, Delüler, Deller, Delili, Deliler Kebir, Deliler Sağir” adındaki cemaatten kopup Kzılağıl ve Köşektaş’a yerleşmiş olabilirler.

“Deliler Cemaati, Boynuinceli Aşiretindendir.” kaydına rastlanmıştır.

Başka bir kayıtta Deler Cemaatinin Avşar boyuna bağlı olduğu belirtilmektedir.

DELİİMMETLİ       

Fırka-ı islahiyenin iskan hareketiyle “Haymana kazası (Ankara Sancağı), Kalecik Kazası (Kengiri/Çankırı Sancağı)’a” yerleştirilen “Yörükan taifesinden Deliimmetli, Delihimmetli, Deli himmetlü” cemaatinden kopmuş aile gurubu olabilir.

DELİOĞLANLILARDA GÖZLEMLENEN  İLGİNÇ BİLGİLER (**)

1– Özüberkler’e   dokuz gelin gelmiş, Delioğlanlı kızı olup bu haneye gelin gelen olmamıştır. 14 erkek, 22 kız olmuş. Gelinlerle birlikte hane sayısı 45 olmuştur.

2- ANTİKE ve ŞİMŞEK’lere 35 Gelin gelmiş,Delioğlanlı kızı olup bu haneye gelin gelen 3 kişidir.1- Habib kızı Hava,2-Adem kızı İsmigül,3- Hasan Kızı Ayşe.

Bu hanede 70 kız, 67 erkek olup, gelinlerle birlikte 172 kişi olmuştur.

3- Yalım ve 'Çelik’lere 51 Gelin gelmiş. Delioğlanlı kızı olup, bu haneye gelin gelen 2 kişidir. 1- Osman kızı Leyla, 2- Hasan Kızı (Mülazım) Neziha. Delioğlanlının kızının kızı olup,bu haneye gelin gelen iki kişidir. 1- Hacer kızı Selda, 2-Zahir kızı Gülsen. Bu hanelerde iki adet ikiz vardır. 1- Sadullah ve Cevriye’nin çocukları: Mehmet ve Handan ile 2- Eşref ve Kezban’ın çocukları Ayhan ve Reyhandır.

Annesi ve Babası yaşarken anne ve babasının adlarını çocuklarına veren Süreyya’dır (Musa Kâzım, Leyla)

Babasının ismini birlikte çocuklarına veren Şeref ve Erdem’dir. (Sadık).

Gelin gelen Hayriye ve Hava kardeştir. Aynı zamanda iki kardeşe gelirler. Hayriye Ahmet’e (Deliağa), Hava Ali’ye. Seher (Sahre) diğer kardeş Hasan’a gelir. Daha sonra Ali’ye gelen Hava ile Hasan ölür. Dul kalan Seher (Sahre) ile Ali evlenir.

Ahmet (Deliağa) üç kez evlenmiş. İlk eşi Hayriye’dir. İkinci eşi Fatma ve üçüncü eşi Dilber’dir.

Deliağa’nın İbrahim adını çocuğuna vermiştir. (İbrahim)

Bu hanelerde 65 kız, 87 erkek olmuş, gelinlerle birlikte 203 kişi olmuştur.

4– Dündar ve 'Gören'lere 53 Gelin gelmiş. Delioğlanlı kızı olup, bu haneye gelin gelen sekiz kişidir: 1- Musa kızı Hava, 2- Osman kızı Leyla, 3- İbrahim kızı Sultan, 4- Sadık kızı Ayşe, 5- Eşref kızı Reyhan, 6- Şemsettin kızı Gülnaz, 7- Ali kızı Gürcü, 8- Kazım kızı Türkan.

Delioğlanlının kızı olup, kızını Delioğlanlıya verenler ise altı kişidir. 1- Selime kızı Bahriye, 2- Vahide kızı Habibe, 3- Zekiye kızı Asiye, 4- Melahat kızı Fatma, 5- Ahsen kızı Filiz, 6 -Gülfidan kızı Yeter.

Hasan da iki evlenmiştir. Önce Hatice ve daha sonra Hava ile evlenmiştir.

Şükrü de iki evlidir. Önce Hatice, daha sonra Meryem.

İzzet de iki evlidir. Önce Zahide, daha sonra Meryem

İdris de iki evlidir. Önce Sıdıka, daha sonra Gürcü.

Delioğlanlı büyük çoğunlukla tek eşlidir. Hiç kuma olayı ile karşılaşılmamıştır.

Bu hanelerde 71 kız, 82 erkek olmuş, gelinlerle birlikte 206 kişi olmuştur.

Buna göre Delioğlanlılar (Deli İbrahim’le birlikte);

1- Özüberkler: 45, 2- Antike ve Şimşekler: 172, 3- Yalım ve Çelikler: 203, 4-  Dündar ve Görenler: 206 kişi.  Toplam: 627 kişiye ulaşmıştır.

(**) Bu bölüm Harun ŞİMŞEK  tarafından  derlenmiştir!

KIRIMLI

Ateş, Akdemir, Çelebi, Gökduman, Yüksel  soyadını taşıyan ve Delioğlanlılardan sonra yerleşen aile gurubudur.

Anlatılanlara göre ; Köyün ilk kurulduğu yıllarda Deli İbrahim, Kalaycık  Karyesi (Köyü ) ve çevrenin Ser Muhtarı Çopuroğlu Memiş Ağa’ya giderek,  yalnız  ailesiyle birlikte yaşadığı, suyu, otlağı, ekilebilir toprağı  bol  Köşektaş’a yerleştirilmek için izin ve aile ister.  Kalaycık Köyünden  gelen  ailelerden biri Kırımlılardır.  İlk gelen kişi Hacı İsmail’den türemişlerdir.

Kırımlı aile gurubu Herikli kökenli ya da bir olasılığa göre; Mahalli  Türkmen iskanı sırasında, “Erciyes cenubi, Develi, İncesu kürbüne” çevresine yerleştirilen “Türkmen Yörükan taifesinden, Danişmentli aşiretinin bir alt gurubundan “Kırımlı, Kırımlu”  Cemaatine bağlı olabilir.

Cenup: Güney.

Kürbü: Yakını.

ÇÖLLÜ

Çöl, soyadını taşıyan  aile gurubudur.

İlk ataları Kalaycık köyünden gelme Hasan  adında birisi olup Köşektaş’a ilk yerleşen aile gurubundandır. Herikli Cematine bağlıdır. Çöllü aile gurubu; Köşektaş Köyüne geldikleri Kalaycık köyünde, Gülşehir’e bağlı Sığırlı, Yüksekli köylerinde de bulunmaktadır.

KIZILHALİLLİ AŞİRETİ  

Uçar soyadını taşıyan ailelerden oluşur. Köşektaş’a ikinci sırada yerleşmişlerdir. Köşektaş’a yerleşen bu aile gurubunun  atası Çetten Koca lakaplı Kel Mahmut’tur   

Osmanlı Arşivlerine Göre Oymak, Aşiret ve Cemaatler adlı yapıtta, “Boynuinceli Türkman-Yörükan oymağından olan Kızılhalilli aşireti, Anamur kazasının Kızılkilise karyesinde(*)  sakin olunmuşlardı (otururlardı). Kaza-i Mezbur ehalisi ile naan civar yaylaklarında yaylarlardı. Anamur,Tarsus, Mersın Kazaları (İçel Sancağı), Kars-ı Meraş, Siverek, Hama, Adana, Sis, Kızılkilise karyesi, Yalavaç Kazası ( Hamit Sancağı (Isparta-Burdur), Boğazlıyan Kazası (Bozok Sancağı), Ürgüp, Nevşehir Kazalar (Niğde Sancağı) iskan olundular.” denmektedir.

Yaşlıların anlatımlarına göre bu cemaatten kopan bir ya da birkaç aile başlarında Çetten Koca olmak üzere Yenifakılı ilçesi, Eskiören köyünden  Köşektaş’a gelmiş ve burada geçici bir süre konakladıktan sonra başka bir yere yerleşmek amacıyla giderlerken “Ağbel” mevkisinde de göçleri rica minnet durdurularak köye yerleşmeleri sağlanmıştır.                                     

Çevredeki Kızılağıl ve Abdi köylerinde de Kızılhalilli aşiretine mensup insanlar yaşamaktadır. Kızılhalilli aşireti, Boynuinceli oymağına mensuptur. Herikli  cemaatiyle akrabadır.

Karye: Köy.

MELEKLİ

Yıldız, soyadını taşıyanların bağlı olduğu ve ikinci sırada yerleşen aile gurubudur. Bu gurubun başında Kara Ali adında birisi vardır. Köşektaş’a Kızılhalillilerle birlikte yerleşmişlerdir. Bu iki aile gurubu akraba da olabilir. Geliş yerleri Eskiören köyüdür. Kökenleri Herikli değildir. Mahalli İskanda “Savur Kazası(Diyarbakır), Adana, Antalya, Burdur, Rakka(Suriye de), Bursa, Tarsus, Sis(Kozan), İçel, Şarkikaraağaç, Aydın, Alanya, Ordu, Gümülcine, Anamas Yaylağı( İsparta), Boğazlıyan Kazası” na yerleştirilen “Konar, Göçer  Yörükan Taifesinden Melikler, Melikli, Melekler, Melekli” Cemaatine bağlı olabilir.

HANDİLİ

Vural, Ceyhan, Çalışkan soyadlarını taşıyanların bağlı bulunduğu ve üçüncü sırada yerleşen aile gurubudur. İlk yerleşen ailenin başında Osman adında birisi vardır. Bu aile gurubuna mensup, Çalışkan soyadını taşıyanların  Kör Musa adındaki ataları Osman ile kardeş yada amca çocukları olabilir.           

Herikli değillerdir. Mahalli iskanda, “Manisa, Aksaray, Ürgüp Kazası(Aksaray Sancağı) Sorgun ve Boğazlıyan Kazaları(Bozok Sancağı)” çevrelerine yerleştirilen “Türkman Yörükan taifesinden Hindili, Hindilli, Handilli” cematinden kopup Yozgat, Sorgun arasındaki Gelingülü denilen yerden gelip Köşektaş’a yerleşmişlerdir.

KARAYUSUFLU

Karatekin, Tekin, Çetin, Fidan, Cesur, Özdoğan ve Altuntaş soyadını taşıyanların bağlı olduğu aile gurubudur. İlk yerleşen Kara Yusuf adında birisidir.                                               

Adını Köşektaş’a ilk gelen Karayusuf’tan alma olasılığı yanında kökenleri, Herikli  Cemaatinden sayılsa da; bir olasılığa göre de “Adana, Maraş, Edirne, Dimetoka(Bulgaristan da) ve Rumkale’ye (Rakka-Suriye’de)” Mahalli İskanda yerleştirilmiş, Yörükan taifesinden “Karayusuflu” Cemaatinden kopup Köşektaş’a yerleşmiş bir aileden olabilirler.  İlk yerleşen ailelerden sayılsa da; ilk yerleşimcilerin kendi aralarında pay ettikleri  köye yakın “Harım” ve sulanabilir arazilerden Karayusuflu aile gurubundan olan Ahmetli  kolunun dışında- yararlanamamışlardır. Bu varsayımdan hareketle Köşektaş’a ilk yerleşen ailelerden olmayabilir. Ya da Karayusuf’un oğullarından olan Ahmet  Köşektaş’a  kalaycık köyünden gelen ilk  gurubun içinde, babası ve diğer kardeşleri de sonra gelmiş olabilir.

MEHMET KEA’LI

Şen, soyadını taşıyanların bağlı olduğu ve üçüncü sırada yerleşen aile gurubudur. Köşektaş’a yerleşen bu gurubun başında Göğ Kea takma adlı  Mehmet kea adında birisi vardır.

Göğ(Gök) Kea, babası ve akrabaları; Irmakbucağı (Gülşehir’in Kızılırmak çevresindeki köyleri) çevresinde yerleşikken; Kızılırmak’ı kendilerine sınır çizen zamanın derebeyleri Karamanoğullarınca yapılan baskında Kızılırmak’ta boğulduğunda daha ana karnındadır. Bu olaydan sonra anası Kalaycık köyündeki kardeşlerinin yanına   gelmiş, onu orada doğurmuştur. Dayısı büyük olasılıkla; bir anlatıma göre Kalaycık ve çevrenin ser Muhtarı Çopuroğlu Memiş Ağa’dır.

Yerleşim sıralamasına bakıldığında  Göğ kea Köşektaşın ilk muhtarıdır.  Kea: Kahya, muhtar anlamındadır. Köşektaş’a Kalaycık köyünden gelmişlerdir. Atalarının Heriklilerin dağılış yeri olan Hacılar çevresi olması dolayısıyla  kökenleri Herikli olabilir.

KELEMENLİ

Tandoğan, Koçer, Erol,  soyadını taşıyanların bağlı olduğu ve dördüncü sırada yerleşen aile gurubudur.   Köşektaş’a ilk yerleşen Kelemenli koca takma adlı kişidir. Gerçek adına ulaşılamayan Kelemen ya da Kelemenli koca; Mehmet Kea’lıların  hizmetkarı imiş, kızlarını vererek (Aca karı) iç güveyisi, eviçeri alarak aileye katmışlar, diye anlatılır. Kelemenli  aile gurubu atalarının Ali İhtiyar diye bilip söylemeleri, hanım tarafından Ali İhtiyara dayanıyor olmasından kaynaklanıyor olabilir.

Köşektaş’a Kalaycık köyünden gelmişlerdir.

Bu aile gurubu adlarını ataları Kel Emin’den ya da hizmetçi, köle, kölemen, kelemen anlamında takma bir ad da olabilir ya da Mahalli İskanda “Maraş, Kütahya, Hamit (İsparta - Burdur), Saruhan (Manisa), Şarkıkaraağaç, Afyonkarahisar, Yenice ve Dimetiko Kazaları (Edirne), Denizli, Kütahya, Mardin, Sandıklı ve Danişmentli kazaları(Afyon), Ürgüp ve Nevşehir Kazaları (Nigde Sancağı), Boğazlıyan kazası (Kayseri Sancağı), Zağra Kazası (Cirmen Sancağı-Bulgaristan da)” yerleştirilen “Köleli, Kölemenli, Kelemenli cemaatinden  Konar, Göçer Türkman Taifesinden” olabilir.                       

Kelemenli Cemaati Danişmentli Aşiretine mensup olup Herikli Cemaati ile akrabadır.

Eviçeri: İçgüveysi.

ŞEHİRLİUŞAĞI

Şeref, Gülmez, Özsoy, Avcı, İlbaz, Şahin,   soyadlarını taşıyanların bağlı olduğu ve üçüncü sırada yerleşen aile gurubundandır. Köşektaş’a gelen bu gurubun başında Yakup adında birisi vardır.

Bu aile gurubuna Şahman, Seyfi soyadını taşıyanlarda girmekte olup Köşektaş’a ilk gelen ataları Hınnı Yusuf adında birisidir.

Bir çok kaynakta, Şehirlioğlu Cematine rastlansa da Şehrliuşağı adı altında hiçbir kayıt bulunamamıştır. Bağlı bulundukları Cemaat  “Şerefliuşağı” olabilir. Şerefliuşağı sözcüğü zamanla ses düşmesi, değişmesi ile Şehirliuşağı adına dönmüş olabilir. Mahalli İskanda “Konar Göçer Türkman Taifesinden; Sivas, Maraş, Bozok, Kırşehri, Kayseriyye, Diyarbekir, Konya, Aksaray, Rakka, Humus, Engürü (Ankara), Akşehir, Karaman, Koçhisar, Nevşehir, Çürüksu ve Arabsun kazaları, Ayasuluğ Kazası(Selçuk), Vize kazası” na yerleştirilen “Şerefli, Şereflü, Şerefli Türkmani, Şerefliuşağı, Şereflioğlu” Cemaati “Mamulu” Aşiretine bağlıdır. Bu Cemaaten kopup yerleşmiş olabilirler.

“Mamulu Aşiretinden şerefli Cemaati, aksaray Sancağında vaki koçhisar kazasında mütemekkin idi. 1188 Şaban ayında nehb-ü gaarelerinden dolayı, Danişmend kadısının arzı ile Rakka’ya  iskanları talep edildiler. 1237 senesinde mezburların cümlesi firar edüp mahalli iskanlarında bir evleri kalmamıştır, deyu tahrir olunmuş. Ahiren Şerefli cemaati,  Bozok Sancağı, Emlak kazasına iskan edilmişlerdir”

Mamulu Cemaatine bağlı olan Köşkerli’lerle akrabadır. Köşektaş’a yerleşmeleri birlikte olabilir ya da  yerleşmelerinde  destek olabilir.  

Bir anlatıma göre: Yakup ağa, Nevşehir’e yerleştirildikten sonra uyumsuz davranışından dolayı zamanın kadısınca  şehir dışına sürgün edilmesi  kararı gereğince Köşektaş’a yerleşmiştir.

KÖŞKERLİ

Yılmaz, Güneş, Sevilen soyadını taşıyanların bağlı olduğu ve üçüncü sırada köye yerleşen aile gurubudur. Bu gurubun başında Mehmet adında birisi vardır.    

Kökenleri Herikli değildir. Mahalli İskan sırasında “Tarsus, Adana, Bozok (Yozgat), Maraş, Sis (Kozan), Halep, Sivas, Boğazlıyan'a yerleştirilen  “Türkman Yörükan Taifesinden” “Köşker, Köşkerli, Köşkerlü, Köşkeroğlu, Köşkerhacılı” cemaatinden kopup Köşektaş’a yerleşmiş olabilirler.

Kayıtlara göre; “Mamulu Türkmani Aşiretine bağlı olan Karaman Sakini Köşkerli cemaati, ehali ve reayaları ile evtan ve emlak büyütların terk ve etrafa teferrük etmeleriyle, evtan-ı kadimlerine  irca  ve iskanlarına. Kaza-i mezkurde olan emlak ve menazil ve büyütları teaddiyat-ı asakir ve Levandat’tan Külliyen harab  ve eser-i binaları nayab bulunup hallerine merhametten ve istid’a ve istirham eylediklerinden İnönü Sancağı, Eskişehir Kazası, Kırşehir sancağı Avanos Kazası ve Kayseri Sancağı İncesu Kazasına iskan eylenmelerine.” denmektedir. Bu kayıttan da anlaşılacağı gibi ilk yerleşimleri Karaman’ı terk etmeleri üzerine Cemaat dağılıp birçok yerlere yerleşmek zorunda kalmıştır.

CAPILLI 

Akçay, Şernaz, Birnaz, Tek soyadlarını taşıyanların bağlı olduğu ve üçüncü sırada yerleşen aile gurubudur. Ataları Devecioğlu Musa adında birisidir. Köşektaş’a Hacıbektaş’a bağlı Mikail köyünden gelmişlerdir. Bu aile gurubunun Karacakürt  Aşiretine mensup olma olasılığı vardır.

Köşektaş’a gelen bu ailenin başında Vanoğlu Süleyman adında birisi vardır.   

Herikli değildir. Mahalli iskan sırasında ya da Boz-ulusun dağılması sırasında; “Türkmen taifesinden, Süleymanlu-i kebir kazası (Kırşehir Sancağı), Boğazlıyan Kazası (Bozok Sancağı)' na yerleştirilen Camili, Camilü, Camlı, Camlu” cemaatinden kopup Köşektaş’a yerleşmiş olabilirler.

Camlı cemaatiyle ilgili; “Bozulus aşiretinden olan Camlu Türkmanı Cemaati reayası bundan akdem Haymana kazası kürbünde insuyu nam mahalde sakinler iken Levent eşkiyası ve ehl-i örf taifesi teaddisinden ikametleri mümkün olmayub, perişan ve mal-i mirilerinin tahsili imkan olmadığından naşi Kırşehir Sancağı Selmanlu-i Kabir ve Bozok Sancağından Selmanlu-i Sağir Kazalarında elli seneden mütecaviz hali ve  harab olan mahallerde taş damlar bina ve zer’ ve hars’le iştigal etmek üzere iskanları için Ürgüp maa Nevşehir kadısı Mevlana Mustafa ve Kışehir Naibi Mehmed zide ilmihu-i amm etmeleriyle iskan ettirildikleri...” bilgisine ulaşılmıştır.

Dedelerinin (Ali) yüksek göz kusuru nedeniyle kalın camlı gözlük kullanmasından aynı zamanda Van da askerlik yapmasından dolayı   Akçay soyadını taşıyanlara Camlı, Vanoğulları da denmektedir.

KÖYDAĞITANLAR

Topuz soyadını taşıyan aile gurubudur. Şu an soyu sürmemiş  Cüklüman Ali ve kardeşi  Keçeli Mehmet bu aile gurubundandır. Kalaycık köyünden gelmişlerdir.

KEL ALİ OĞULLARI

Doğan, Koçer soyadını taşıyan ailelerden oluşur. Çıkış yerleri Kalaycık köyüdür. Anlatılanlara göre: Kalaycık köyü

nden üç kardeş olarak ayrılmışlar, birisi Kayaltı köyünde kalarak yerleşmiş diğeri Hacıbektaş’a yerleşmiş, Kel Ali’ de Köşektaş’a yerleşmiştir.

KOKARALAR 

Koca ve Arun soyadını taşıyan ailelerden, Kızılhalillilerle birlikte Köşektaş’a gelmişlerdir.

Yorumlar